Co to jest podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podatek od czynności cywilnoprawnych (powszechnie nazywany PCC) to forma podatku od majątku, który jest pobierany za różne rodzaje umów i czynności cywilnoprawnych. Kiedy pojawia się konieczność jego uiszczenia, a także w jakich sytuacjach obowiązek ten nie występuje? Serdecznie zachęcamy do lektury oraz poznania szczegółowych informacji w tym zakresie.

Co to jest Podatek od czynności cywilnoprawnych?

Został on uregulowany w ustawie z dnia 9 września 2000 roku, w polskim systemie obowiązuje jednak od 2001 roku. Wtedy też doszło do zastąpienia opłaty skarbowej, która była w podobnym zakresie stosowana wcześniej.

Podatek PCC naliczany jest w takiej sytuacji, gdy przedmiotem umowy stają się prawa majątkowe, ale i rzeczy znajdujące się na terytorium naszego kraju (choć także poza granicami Polski). Wszystko to pod warunkiem, że nabywający ma stałe miejsce zamieszkania lub siedzibę firmy w naszym kraju.

Kiedy nalicza się Podatek od czynności cywilnoprawnych?

Wykaz czynności, które są obarczone tym podatkiem dokładnie określa Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych. Według tego dokumentu są to następujące umowy:

dotyczące sprzedaży, a także zmiany rzeczy lub też praw majątkowych,
pożyczek (nie dotyczy to pożyczek bankowych),
obejmujące darowizny,
o dzielenie spadku,
o zniesienie współwłasności,
spółek, czyli np. zawarcie umowy spółki z o.o. przez podmioty pozarządowe,
depozytu nieprawidłowego,
o ustanowienie hipoteki,
ustalające odpłatne użytkowanie.

Trzeba mieć na uwadze również to, że podatek ten obowiązuje przy zmianie powyżej wskazanych umów, o ile będą one skutkowały podwyższeniem podstawy opodatkowania takiego podatku od czynności cywilnoprawnych.

Pamiętaj: PCC jest podatkiem wymiennym względem VAT-u. Jeśli przykładowo konkretna transakcja już podlega pod VAT, to nie trzeba płacić od niej PCC. Przykładem będzie sprzedaż mieszkania przez dewelopera, gdy podatek VAT wynosi 8 proc.

Jakie czynności zwolnione są z opłacania podatku od czynności cywilnoprawnych?

Wiemy już, w przypadku jakich zdarzeń będzie obowiązywał podatek od czynności cywilnoprawnych. Natomiast w jakich sytuacjach nie musi być on uiszczany? Są to czynności obejmujące sprzedaże m.in.:

obcych walut,
obligacji skarbowych,
bonów wydawanych przez NBP,
ruchomości, o ile podstawa opodatkowanie nie przekracza kwoty tysiąca złotych,
nieruchomości, o ile nabywa je były właściciel.

Wskazówka: zgodnie z ustawą z dnia 26 maja 2023 roku został zlikwidowany obowiązek opłacania 2 proc. podatku PCC w przypadku zakupu pierwszego mieszkania pochodzącego z rynku wtórnego. To ogromna ulga, zwłaszcza dla osób młodych, dla których danina stanowiła w tym przypadku spore obciążenie.

Jakie są aktualne stawki PCC na rok 2023?

Kluczowe znaczenie mają oczywiście stawki, które są precyzyjnie określone w Ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. W przypadku najważniejszych czynności są to wskazane poniżej kwoty procentowe:

umowa sprzedaży nieruchomości, a także prawa do użytkowania wieczystego - 2 proc.,
umowa dożywocia - 2 proc.,
umowa o podział spadku - 2 proc.,
umowa odpłatnego użytkowania - 1 proc.,
umowy spółki - 0,5 proc.,
umowy ustanowienia hipoteki dedykowanej na zabezpieczenie wierzytelności (o ile wysokość jest nieustalona) - 19 zł,
umowy ustanowienia hipoteki, jeśli chodzi o zabezpieczenie wierzytelności, która istnieje - 0,1 proc. od kwoty.

Uiszczanie podatku od czynności cywilnoprawnych

Wiemy już, na czym dokładnie on polega. Jednak w jaki sposób należy go opłacić? Oczywiście będzie to w Urzędzie Skarbowym za wyjątkiem sytuacji, gdy w akcie notarialnym pojawi się adnotacja, iż opłata ma miejsce bezpośrednio u notariusza.

Dokumentem, który należy uzupełnić jest w tej sytuacji druk PCC-3. Po jego wypełnieniu trzeba dostarczyć go do urzędu, który jest właściwy ze względu na adres zamieszkania podatnika albo też jego siedziby. Natomiast sam podatek można opłacić osobiście, poprzez list polecony, a także elektronicznie. W ostatniej sytuacji konieczny będzie podpis kwalifikowany. Na złożenie takiego dokumentu mamy czas do 14 dni od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy. Najlepiej więc zrobić to już w tym dniu, w którym została zawarta konkretna umowa.

Co w sytuacji, jeśli nie zapłacę PCC? Możliwe kary

Trzeba w takiej sytuacji przygotować się na bardzo wysokie kary finansowe. Za niezłożenie PCC będzie to od 10 proc. płacy minimalnej, do nawet jej dwudziestokrotności. Zdecydowanie nie należy więc ryzykować i koniecznie opłacać podatek od czynności cywilnoprawnych zgodnie z ustalonymi zasadami, czyli przede wszystkim przestrzegając terminów zawartych w przepisach.

Podatek od czynności cywilnoprawnych to obowiązek w przypadku wielu transakcji, których katalog jest bardzo szeroki. Koniecznie trzeba więc pamiętać o sytuacjach gdy on obowiązuje oraz o tym, w jaki sposób należy go uiszczać. W razie wątpliwości można skontaktować się również z radcą prawnym, który wyjaśni wszelkie niuanse w tym zakresie.