Zaliczką nazywamy ustaloną z góry kwotę, stanowiącą część zapłaty na poczet wykonania usługi lub dostarczenia towaru. Zazwyczaj wynosi 10-20% całkowitej wartości transakcji. Jest ona wpłacana dostawy lub usługodawcy przy zawieraniu umowy.
Zaliczka często wykorzystywana jest do dokonania rezerwacji towaru bądź przy umawianiu konkretnego terminu wykonania usługi. Często jest ona przeznaczana na pokrycie wstępnych kosztów związanych z przygotowaniem i dostarczeniem lub wykonaniem przedmiotu umowy. Należy przy tym podkreślić, że zaliczka nie spełnia funkcji zabezpieczenia przed zerwaniem umowy. Każda ze stron może wycofać się bez ponoszenia żadnych konsekwencji, a zaliczka jest wówczas po prostu zwracana w pełnej wysokości. Ponieważ zaliczka wliczana jest do kwoty należnej za towar czy usługę, toteż po zrealizowaniu zapisów umowy zamawiający dopłaca pozostałą kwotę (czyli ustaloną na wstępie cenę pomniejszoną o wysokość wpłaconej zaliczki). Przykładowo, jeżeli ustaliliśmy z wykonawcą, że remont będzie kosztował nas 10 tys. zł i otrzymał on od nas 2 tys. zł zaliczki, to po wykonaniu pracy musimy dopłacić mu pozostałe 8 tys. zł. Jeżeli natomiast wykonawca nie wywiąże się ze swoich obowiązków lub jeżeli my wycofamy się z planów przeprowadzenia remontu, wówczas zaliczka w wysokości 2 tys. zł wraca do nas.
Inaczej niż w przypadku zaliczki, zadatek stanowi zabezpieczenie przed zerwaniem umowy. Mechanizm jego działania został zdefiniowany w Kodeksie Cywilnym. Polega on na tym, że w przypadku zerwania umowy przez zamawiającego, wpłacony przez niego zadatek przepada - stanowi odszkodowanie dla drugiej strony umowy. Jeśli natomiast winnym zerwania umowy jest dostawca lub wykonawca, który przyjął zadatek, wówczas musi on zwrócić zamawiającego dwukrotność zadatku.